dinsdag 23 september 2014
digitalegeletterdheid.jpg

Week van de geletterdheid

8 tot 14 september 2014

Liefst 1 op 7 inwoners in Vlaanderen is onvoldoende geletterd. Dat houdt in dat zij het moeilijk hebben met taal, cijfers of digitale informatie. Tijdens de week van de geletterdheid van 8 tot 14 september wordt hier extra aandacht voor gevraagd.

Het GO! levert al serieuze inspanningen – met name in de centra voor volwassenenonderwijs (CVO’s). Directeur Lut Lippeveld van CVO De Oranjerie nam de drempels weg via ‘open leercentra’. En waarom geletterdheid zo belangrijk is, daarover getuigt cursist Carlo Lenaers, die op latere leeftijd alsnog het digitale tijdperk binnentrad.

Laaggeletterde mensen krijgen kansen dankzij brede samenwerking

"Ook met beperkte middelen kun je wonderen verrichten"

Lut Lippeveld staat al sinds 1983 in het onderwijs. Ze gaf 20 jaar les in het secundair en volwassenenonderwijs en is sinds juni 2003 directeur van CVO De Oranjerie met campussen in Aarschot, Diest, Haacht, Leuven, Scherpenheuvel en Tielt-Winge. Samen met het centrum voor basiseducatie Open School Leuven Hageland doet ze grote inspanningen om ook laaggeletterde mensen alle kansen op onderwijs en opleiding te geven. Met open leercentra haalt ze de drempels weg.

Lut Lippeveld: CVO De Oranjerie heeft zijn wortels in het avondonderwijs, dat in de jaren na de WO II sterk gestimuleerd werd door de overheid. Er was toen volop werkgelegenheid. In de jaren ’80 groeide dan weer het tweedekansonderwijs, vooral in het zogvan de vrouwenemancipatie. CVO De Oranjerie bood met de jaren onder meer de lerarenopleiding, graduaat boekhouden en informatica, secundaire opleidingen talen, Nederlands voor anderstaligen, ICT en handelsopleidingen aan. Inspelend op de maatschappelijke noden zijn daar in 2003 de opleiding tot begeleider in de kinderopvang en secretariaatsmedewerker bediende bijgekomen in combinatie met algemene vorming en sinds kort hebben we een opleiding tot zorgkundige. Al deze richtingen bieden reële kansen voor mensen op een diploma secundair onderwijs in het tweedekansonderwijs.

Ook voor laaggeletterde mensen?

Dat was inderdaad lange tijd een teer punt. Laaggeletterdheid valt immers niet altijd meteen op, zodat wij er geen bijzondere aandacht voor hadden. Tot we beseften dat bij de mensen die halverwege een opleiding ICT of talen afhaakten, misschien wel meer aan de hand was. We hebben toen contact gezocht met het centrum voor basiseducatie Hageland. Samen wilden we de negatieve perceptie rond laaggeletterdheid aanpakken met een concrete oplossing. Zo is het idee ontstaan om samen een eerste open leercentrum op te richten. Het project ‘geletterdheid’ werd door toenmalig minister van Onderwijs Frank Vandenbroucke goedgekeurd en in 2005 opende Piazza in Diest, het eerste open leercentrum in Vlaanderen in samenwerking met basiseducatie.

Waar mensen elkaar ontmoeten

Wat is er zo bijzonder aan het open leercentrum?

We willen alle drempels wegnemen en mensen in een open omgeving onder begeleiding laten leren. Laaggeletterdheid neemt diverse vormen aan. Het gaat over kennis maar soms ook over vaardigheden. Het is niet leeftijdsgebonden en het heeft ook niets met intelligentie te maken. Je hebt bijvoorbeeld mensen die op ICT-gebied laaggeletterd zijn, maar op andere domeinen wel hun mannetje staan. Het is een mooie uitdaging om die mensen op weg te helpen. De meest kwetsbare mensen zijn de laaggeletterden die tegelijk een sociale achterstand heb-
ben, maar het ene heeft niet per se te maken met het andere.

Hoe haal je de drempels voor die mensen weg?

De infrastructuur en de locatie zijn heel belangrijk. De plek moet uitnodigen en stimuleren tot leren. Het moet er aangenaam toe-
ven zijn, laagdrempelig en uitgerust met alle mogelijkheden die de ICT vandaag biedt. Bovendien moet er permanentie zijn van een leerbegeleider van het CVO of van het centrum voor basiseducatie. De naam ‘Piazza’ in Diest was niet toevallig gekozen. Het betekent ‘marktplaats’, een plek waar men elkaar ontmoet. Maar het blijft zoeken hoor. In 2008 richtten we een ‘open leerpunt’ op in Scherpenheuvel. Dat is een uitgestrekt, agrarisch gebied. Daar is 't moeilijker om mensen samen te krijgen. In Haacht startten we pas een open leercentrum in de bibliotheek. Daar heet het een ‘Open Leercentrum Café’. We willen er testen hoe we een cultuurplek als een bibliotheek, die voor laaggeletterde mensen toch altijd een hoge drempel blijkt te zijn, laagdrempelig kunnen maken. Met steun van de Provincie Vlaams-Brabant.

Brede school

Een open leercentrum kan dus verschillende kanten uit?

Inderdaad. We starten telkens vanuit de specifieke context en met de partners die zich aandienen. Via de bibliotheek kan je het culturele werkveld mee aan boord nemen en ook het OCMW is partner in het open leercentrum. Het volwassenenonderwijs is enorm belangrijk voor alle leeftijden: van 18 jaar tot 99 jaar. Een nieuwe trend is trouwens het intergenerationeel leren. Samen met de collega’s van CVO Antwerpen werken we hieraan. We willen jongeren en ouderen samenbrengen in een context van leren. Dit sluit mooi aan bij de gedachte van de brede school.

Hoe stimuleer je volwassen mensen om te blijven leren?

CVO De Oranjerie gelooft sterk in een combinatie van leren in een centrum en leren op afstand, ook wel ‘blended leren’ genoemd. In een open leercentrum gaat voor laaggeletterde mensen via de computer met één muisklik vaak een totaal nieuwe wereld open. Een wereld die ze niet kenden. Dat op zich al versterkt de motivatie. We spelen daarop in met een leerplatform, waar de mensen thuis of bij vrienden via internet op eigen tempo kunnen leren. Dat is een openbaring voor die mensen! Zij die van zichzelf dachten dat leren niets voor hen was, ontdekken plots welke deuren opengaan.

Blended leren wint aan belang op alle niveaus, van lerarenopleiding tot tweedekansonderwijs. Zo hebben we momenteel twee groepen postbodes zonder diploma secundair onderwijs. Zij moeten al erg gemotiveerd zijn om, naast hun job in de week, op zaterdag nog eens opleiding te volgen. Zij ervaren de mogelijkheden van het internet als een geschenk uit de hemel. Eén van de groepen studeert in juni af. Ook laaggeletterden opleiden via blended leren is niet langer een utopie.

Het lijkt me niet evident om laaggeletterde mensen autonoom te laten leren via het internet?

Er woedt dan ook een debat hierover. Zelfs goed opgeleide mensen hebben het soms moeilijk om de ontwikkelingen in ICT te volgen, wat moet het dan niet zijn voor laaggeletterden? En toch. Met een aangepast leerprogramma en de nodige begeleiding in het open leercentrum lukt het om ze autonoom te laten leren. Het gaat met vallen en opstaan, zowel voor de cursist als voor ons. We zitten allemaal in een leerfase wat deze aanpak betreft.

Zelfvertrouwen cruciale factor

Eigen aan de open leercentra is de brede samenwerking?
Die samenwerking maakt onze kracht uit. Het is belangrijk dat mensen op het terrein elkaar vinden. Het draait niet om structuren, maar om mensen die bereid zijn om zonder voorbehoud debeperkte middelen te delen en samen in te zetten voor een zo goed mogelijke begeleiding van de laaggeletterden. Niet alleen het CVO en het centrum voor basiseducatie spelen hierin een rol, maar ook de bibliotheek, het OCMW of welke andere partners zich ook aandienen. Via samenwerking kan je, ondanks beperkte middelen, wonderen verrichten.

Is de focus van de open leercentra vooral loopbaangericht? Is het de bedoeling om mensen aan een job te helpen?

Dat is niet onze eerste betrachting, maar als het kan, dan zetten we daar graag op in. Belangrijk is om eerst aandacht te hebben voor de persoonlijke ontwikkeling van de mensen. Bij ongeletterde mensen leeft er vaak frustratie over de leerachterstand. Dat emotionele aspect mag je niet onderschatten. We moeten daarom een veilige omgeving en een begeleiding op maat maken. Dat is de sterkte van de basiseducatie. Natuurlijk botsen mensen soms op hun grenzen. Voor sommigen is de eerste graad van het secundair onderwijs het hoogst haalbare. Anderen kunnen wel doorstromen en die bieden we dan ook alle mogelijkheden. 

Zo is er een vrouw die ooit begon met basiseducatie Nederlands, later ook Frans volgde en nu in staat is om met de klanten in de winkel een eenvoudig gesprek in het Frans aan te gaan. Dat betekent enorm veel voor die vrouw op het vlak van ontwikkeling, mogelijkheden en zelfvertrouwen. Iemand anders leerde het abc van de ICT in het centrum voor basiseducatie en volgde later in het CVO een cursus Word en Excel. Persoonlijke ontwikkeling en professionele kansen gaan hier hand in hand. Zelfvertrouwen is een cruciale factor. Vaak komt het met heel kleine stapjes. Maar het komt. En dat is wat uiteindelijk telt.

___________

Lut Lippeveld werkte ook mee aan het recent verschenen boek van de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR) Blijven leren: de toekomst! Volwassenen stimuleren om te leren. Een strategische verkenning.

quote icoon

Gelukkig ben ik nu toch op de trein gesprongen

Het is nooit te laat om bij te leren. Zelfs wie ooit de trein miste, verdient een tweede kans. Carlo Lenaers' (58) verhaal toont hoe belangrijk dat is. Dankzij een samenwerking tussen het centrum voor basiseducatie en CVO De Oranjerie ging een nieuwe wereld voor hem open.

Carlo Lenaers: Ik ben afkomstig uit het Limburgse Diepenbeek. Ik groeide op in een landbouwersgezin. Dat betekende voor een jon-
gen in die tijd hard labeur. Ik volgde het lager onderwijs, maar toen ik 12 werd, moest ik helpen met de koeien melken, de stal-
len uitmesten en op het land werken. Zware handenarbeid, ja.

Zo ging dat toen eenmaal in een ‘boerengezin’. Mijn zussen konden verder studeren, maar ik maakte mijn secundair onderwijs niet af. Toch had ik nooit de ambitie om de boerderij van mijn ouders verder te zetten. Toen ik 23 was ging ik dan ook in de koolmijnen werken. Een ingenieur van de mijnen merkte al snel dat ik wat in mijn mars had en stelde voor dat ik onderwijs zou volgen dat door de mijnuitbater georganiseerd werd. Dat ging louter over de mijnbouw en machines, maar het was een eerste stap.

Toen de mijnen sloten, kon ik aan de slag bij een natuursteenbedrijf. Mijn baas daar geloofde in mij en gaf me de raad om als zelfstandige te werken. Dat leek me eerst een grote stap, maar op mijn 38e waagde ik het erop. Tot aan mijn pensioen heb ik als kleine zelfstandige mijn brood verdiend. Ik heb keihard gewerkt om mijn gezin alles te kunnen geven wat nodig was. Mijn vrouw verzorgde de boekhouding en de administratie. Als ex-mijnwerker kon ik in principe na 25 jaar arbeid met pensioen, maar dat wist ik niet eens. Pas toen ik enkele keren een hartaanval kreeg, raadde mijn arts mij aan om het kalmer aan te doen en bleek plots dat ik al recht had op een pensioen.

Kleinzoon van vier

U hebt een boeiende en veelzijdige loopbaan gekend. Toch miste u iets toen u met pensioen ging?

Ik heb altijd veel omhanden gehad. Maar één belangrijke evolutie dreigde aan mij voorbij te gaan: het digitale tijdperk. Eerlijk, ik dacht aanvankelijk dat die computers en die eerste gsm’s zo groot als fruitkisten niet meer dan een rage zouden blijken. Zoals jongeren in de jaren 60 en 70 hun haar lieten groeien, zo moest iedereen in de jaren 90 plots met computers bezig zijn. Dat zou wel overwaaien, dacht ik. Het interesseerde mij niet en ik liet het aan mij voorbijgaan. Tot vier jaar geleden had ik nooit een computer aangeraakt.

Wat heeft u overtuigd om alsnog het digitale tijdperk binnen te treden?

Ik had natuurlijk al het gevoel dat ik een trein gemist had. Ik was niet meer mee. De echte klik kwam er toen mijn kleinzoon van vier jaar spelletjes begon te spelen op de pc en op mij rekende als hij vastzat. Helaas, ik wist niet eens hoe je dat ding aan- of uitzette. Dan heb ik beslist om een basiscursus informatica te volgen. Ik had een folder gezien van het centrum voor basiseducatie Open School Diest. Ik leerde er samen met een 12-tal andere mensen wat een scherm is, hoe een klavier eruit ziet en hoe een muis werkt. Ja, echt de allereerste basis. Helemaal op mijn maat, precies wat ik nodig had. Na de basiscursus wees het centrum voor basiseducatie ons erop dat wie een stap verder wou gaan, terechtkon bij CVO De Oranjerie in Diest.

Een nieuwe wereld

U hebt die stap naar het volwassenenonderwijs gezet?

Ja, ik heb me ingeschreven voor een opleiding over de Google-zoekmachine. Een heel boeiende cursus. Een nieuwe wereld ging voor me open. Erg inspirerend voor mij was de aanpak van de leerkracht, Jacques Van Hemelrijck. Ik ben nog geen held in informatica, maar toch ook geen analfabeet meer. En als mijn kleinzoon iets vraagt, kan ik soms toch al wat helpen.

Dat was het belangrijkste voor u?

Toen wel. Ik was weer mee. Dat leek me voldoende. Tot op een dag mijn vrouw, die aan de kunstacademie studeert, iemand zocht om haar keramiekwerken en schilderijen te fotograferen.Ik dacht meteen aan Jacques Van Hemelrijck, die ook fotografie gaf. Hij kaatste de bal echter slim terug: ‘Waarom doe je zelf niet iets met fotografie?’ En zo ben ik gestart. Ik ben nu bezig aan een 2e niveau Photoshop en ik kan ook al overweg met Picasa. Ik kocht eerst een eenvoudig toestel, maar nu ik de smaak te pakken heb kies ik degelijker materiaal. 't Is tof een hobby te hebben die past bij de passie van mijn echtgenote. We vullen elkaar perfect aan. 

quote icoon

Dat vind ik belangrijk: dat je op je leerkrachten kunt rekenen.

Geen seconde spijt

U bent uw leerkracht erg dankbaar, niet. Hoe maakte hij het verschil?

Jacques kan alles rustig en helder overbrengen. Dat is een kunst op zich, zeker voor mensen die aan de basis starten. Bovendien kijkt hij op geen moeite om de theorie ook aan de praktijk te koppelen. In de les fotografie maken we geregeld een uitstap om te gaan oefenen en nieuwe dingen uit te proberen. En zelfs als je ’s avonds of in het weekend vastloopt, staat hij altijd klaar om je uit de penarie te helpen.

Natuurlijk maken we daar als cursisten geen misbruik van; we zijn allemaal volwassen mensen hé. Maar op een avond vreesde ik per ongeluk al mijn foto’s verwijderd te hebben. Ik was helemaal in paniek. Gelukkig kon Jacques me via de telefoon op de goede weg zetten en heb ik alle foto’s kunnen recupereren. Dat vind ik belangrijk: dat je op je leerkrachten kunt rekenen. Het engagement van Jacques gaat verder dan de werkuren. Hoed af daarvoor! Ook de dynamiek die leeft onder cursisten die elkaar aanmoedigen en stimuleren, is heerlijk. Ik vind het erg aangenaam om les te volgen in CVO De Oranjerie.

Achteraf beschouwd heeft ook het centrum voor basiseducatie een cruciale rol gespeeld in uw verdere ontwikkeling?

Dat is zeker! Onderhield het centrum voor basiseducatie niet die nauwe samenwerking met CVO De Oranjerie, dan had ik allicht nooit die mogelijkheden ontdekt. Het simpele feit dat ze mij de weg wezen naar het CVO, heeft voor mij enorm veel betekend. Ik ben ook de mensen van het CVO dankbaar voor de kansen. Weet je, zonder digitale kennis sta je nergens vandaag. Zelfs om je televisietoestel in te stellen of met je gsm te werken heb je een basiskennis nodig. Ook aan de cursus fotografie kan je niet beginnen zonder enige notie van informatica. 

Hoe kijkt u vandaag terug op uw kinderjaren op de boerderij en het zware labeur in de mijnen?

Ik heb geen seconde spijt van het traject dat ik heb afgelegd. Als ik het over mocht doen, zou ik het precies zo doen. Je moet alles in zijn tijd kaderen. Alleen zou ik niet zo lang wachten om het digitale tijdperk binnen te stappen. De evoluties vandaag gaan zo ontzettend snel. Gelukkig ben ik nu toch op de trein gesprongen. Soms heb ik nog het gevoel dat ik in een van de laatste wagons zit, maar ik ben toch maar mooi mee met de trein!

quote icoon

De evoluties vandaag gaan zo ontzettend snel. Gelukkig ben ik nu toch op de trein gesprongen.

Lees het volgende artikel

Ontvang het "Helemaal GO!"-magazine in je mailbox.

Laden...