Ventileren kun je leren
Om scholen veilig te kunnen doen opstarten na de herfstvakantie, blijft regelmatig ventileren van klaslokalen een must. De richtlijnen vanuit de overheid rond ventilatie van klaslokalen zijn niet allemaal even haalbaar in de realiteit van een klas of school, zeker ook met het nakende winterseizoen. Bovendien overstijgen de beschikbare commerciële tools voor metingen vaak het schoolbudget als je luchtkwaliteit in elke klas de klok rond wenst te meten en als je nadien ook nog de nodige ingrepen wil doen. Verder liggen er kansen om de nood aan ventilatie op school pedagogisch te kaderen binnen een bredere context van klimaat en gezondheid en dus leerlingen te betrekken. Voldoende redenen voor GO! scholengroep Gent om niet te wachten op oplossingen vanuit de overheid of het bedrijfsleven en zelf op haar scholen aan de slag te gaan met metingen van luchtkwaliteit en hieruit lessen te trekken. Wat gebeurt er als je leren koppelt aan ventileren? Dan ontstaat het project ventiLEER: zuurstof als leerstof.
Van top-down beleid rond luchtkwaliteit naar bottom-up initiatief
GO! scholengroep Gent draagt een duurzaam beheer van haar infrastructuur hoog in het vaandel en nam in het verleden al maatregelen rond bv. energiezuinige verwarmingssystemen, waterbesparing en het structureel onderhoud en de controle van ventilatie. Al vrij vroeg in de corona-pandemie kocht de scholengroep een aantal CO2-meters aan met het doel luchtkwaliteit en metingen over de scholen heen gestructureerd in kaart te brengen in een brede database, zo vertelt Stephan Brynaert, algemeen directeur GO! scholengroep Gent. ‘Als groep van 33 scholen en centra kunnen wij op grote schaal interessante data rond luchtkwaliteit bij elkaar brengen en belangrijke trends en structurele knelpunten detecteren en monitoren. Samen met onze diensten infrastructuur en preventie koppelen we hier op korte of middellange termijn acties aan. Dit was tot voor kort allemaal nogal behoorlijk top-down. Vanuit de lerarenteams op onze technische athenea ontstond er echter de goesting om met deze problematiek in de klas aan de slag te gaan en een bijzonder innovatief project op te zetten. Zoveel ondernemerszin juichen we natuurlijk toe.’
DIY: elke klas een EIGEN VOC-meter!
Na enkele brainstormsessies met een kerngroep leraren werd ventiLEER geboren: leerlingen en leerkrachten zullen via de methode design thinking op basis van een prototype een eigen open source VOC-meter bouwen. Zuurstof als leerstof dus. Pascal Vanhoecke, projectmanager innovatie
bij GO! scholengroep Gent, licht toe: ‘VOC staat voor Vluchtige Organische Componenten. Een VOC-meter geeft een vollediger beeld van luchtkwaliteit dan een CO2-meter. De motor van het ventiLEER-project is een enthousiaste groep leraren over verschillende technische athenea heen: zij hebben samen een prototype voor VOC-metingen ontworpen met open source materiaal en een bijhorend lessenpakket en brengen dit dan naar de klas. Leerlingen gaan hiermee vervolgens aan de slag om hun eigen VOC-meter te bouwen, te testen, metingen uit te voeren en hierover te reflecteren in een bredere maatschappelijke context. Het uiteindelijke doel is om om de metingen van de eigen gebouwde VOC-meters met automatische datacaptatie te koppelen aan de data van de door de scholengroep aangekochte CO2-meters. Dat levert ons een volledig beeld op van de ventilatieproblematiek en de luchtkwaliteit in onze scholen. Zo kunnen we gericht actie ondernemen.’
ventiLEREN als hefboom voor (technisch) STEM-onderwijs van de toekomst
Het project wordt in een eerste fase uitgerold in vier technische athenea, nadien volgen de andere scholen van GO! scholengroep Gent. Maar de ambitie van ventiLEER reikt verder dan het uitvoeren van metingen vanuit een didactische methodiek, verduidelijkt Nathalie Vanden Bossche, coördinerend directeur secundair onderwijs: ‘Het project is een hefboom voor (technisch) STEM-onderwijs van de toekomst en maakt komaf met de grenzen tussen scholen en vakjes als aso, tso en bso. Als scholengroep geloven we immers dat onze leerlingen en leraren samen kunnen bouwen aan maatschappelijke oplossingen in een soort van ‘makerscommunity’ over onze scholen heen en in samenwerking met professionele partners buiten onderwijs. Bij dit project zijn onze technische athenea de spil en zullen we dit verder uitrollen in andere secundaire scholen en basisscholen binnen onze scholengroep én daarbuiten. In de toekomst zullen er nog meer van dit soort innovatieve, schooloverstijgende projecten volgen in onze scholengroep.’
Naar een VOC-meter in elke klas in Vlaanderen?
Het open source karakter houdt in dat GO! scholengroep Gent in een volgende fase de knowhow ter beschikking zal kunnen stellen van scholen buiten de scholengroep. De verzamelde data zullen aangeboden worden aan universiteiten en hogescholen, bedrijven en de overheid als input voor onderzoek en beleid. Op deze manier heeft het project dus ook wat weg van een groot citizen science project à la CurieuzeNeuzen. Het bedrijf Airmaster, dat zich reeds jaren richt op de ontwikkeling van ventilatiesystemen voor de onderwijssector, was meteen laaiend enthousiast en werd een van de eerste professionele partners. Nathalie Duquesne, Benelux Country Manager, benadrukt het belang van een project als ventiLEER: ‘Een gezonde leeromgeving is geen overbodige luxe, maar een basisrecht voor ieder kind. Dankzij de CO2-metingen kunnen scholen de vinger aan de pols houden en de nodige maatregelen nemen, mocht de luchtkwaliteit onvoldoende zijn.’
En ook Jelle Laverge, hoofddocent aan de Onderzoeksgroep Bouwfysica, Constructie & Klimaatbeheersing van de Ugent, deelt dit enthousiasme en zal met de data aan de slag gaan vanuit zijn wetenschappelijke expertise. ‘Voor zover ik weet is dit de eerste scholengroep die op deze manier en deze schaal metingen van luchtkwaliteit uitvoert en onderzoekt. Het unieke aan het project is het open source karakter en het samenspel van luchtkwaliteitbeleid op scholengroepniveau en pedagogische dynamiek en creativiteit op de klasvloer waarbij leerlingen betrokken worden bij de probleemstelling en de oplossing. De grootste aantrekkingskracht van het project? De laagdrempeligheid: iedereen met wat creativiteit, doorzettingsvermogen, ondernemingszin en zin voor STEM kan ermee aan de slag’, aldus Jelle Laverge.
Meer informatie nodig?
Neem contact op met:
Eva Van Buggenhout
persverantwoordelijke van GO! scholengroep Gent eva.van.buggenhout@scholengroep.gent
