Actief burgerschap

GO-76.jpg
  • Het GO! wil zijn leerlingen maximaal voorbereiden om als actieve burgers deel te nemen aan de samenleving van vandaag én morgen en die ook actief mee vorm te geven. In het PPGO! krijgt actief burgerschap een centrale plaats om het 'Samen leren samenleven' concreet waar te maken.” 

  • De GO! waarden respect, oprechtheid, gelijkwaardigheid, openheid, engagement en betrokkenheid zijn richtinggevend. Actief burgerschap betekent dat we zowel binnen als buiten de school deze waarden stimuleren.

GO! standpunt Tijdslijn Praktijkvoorbeelden

Het lidmaatschap van een samenleving noemen we burgerschap en dat is wat ons allen bindt. Burgerschap gaat o.a. over:

  • Democratie, een samenlevingsvorm die de grootste hoeveelheid individuele keuzes voor al haar burgers garandeert, ondanks tegengestelde belangen en machtsverhoudingen;
  • Participatie, die van de burger een grote betrokkenheid en engagement bij de samenleving vraagt;
  • Identiteiten, die de wisselwerking tussen de vrijheid van de individuen en hun omgeving aanspreken.

Op al deze domeinen, maar zeker ook op het domein van het persoonlijke leven, willen we onze leerlingen leren samenleven, zodat ze zich ontwikkelen tot actieve burgers. We brengen hen de basiswaarden van de democratische samenleving bij.

Wat is actief burgerschap voor het GO!?

Burgerschap is een moeilijk begrip. Want hoe doe je dat, actieve burgers vormen? En hoe bepaal je wat een actieve burger is? Voor het GO! bestaat actief burgerschap uit:

  • Actief participeren aan de gemeenschap
  • Op je eigen manier een bijdrage leveren aan een rechtvaardige en milieuvriendelijke samenleving;
  • Je rechten én plichten kennen, ernaar handelen en er voor opkomen;
  • Op een constructieve manier met elkaar omgaan, communiceren en samenwerken;
  • Opkomen voor je medeburgers;
  • Je eigen mening op een niet relatieverstorende, geweldloze manier uiten;
  • Jezelf kunnen zijn met begrip voor de identiteit(en) van anderen, zonder onderscheid van ras, kleur, geslacht, geaardheid, taal, levensbeschouwing of geloof, politieke overtuiging of sociale afkomst,…

Hoe kan je omgaan met actief burgerschap op school?

Scholen die werken aan actief burgerschap doen dit op de manier die het best past bij hun visie op onderwijs, hun leerlingenpopulatie, de schoolcontext en de mate van leraren- en leerlingenparticipatie. Burgerschapseducatie op school betekent dat leerlingen:

  • Inzicht verwerven in belangrijke bouwstenen van een democratie;
  • Een eigen mening vormen;
  • Leren overleggen met elkaar;
  • Kritisch nadenken over hun rol in de eigen omgeving en in de maatschappij en deze verdiepend onderzoeken;
  • Al doende leren wat het betekent om een actieve burger te zijn;
  • Mee participeren in de school als mini-maatschappij van democratische cultuur;
  • In hun leraren en andere personeelsleden rolmodellen vinden, die zelf democratisch handelen en participatie en kritisch onderzoek stimuleren en hier toe bijdragen.
GO-31.jpg
quote

Actief burgerschap moet in onze scholen systematisch en gestructureerd aan bod komen, zowel in het basis- als het secundair onderwijs.

— Raymonda Verdyck

De leerlijn actief burgerschap in het secundair onderwijs

Het GO! ijvert voor een vak burgerschap in het secundair onderwijs. De nieuwe eindtermen vereisen een professionele burgerschapswerking die alleen volwaardig kan gebeuren wanneer leerlingen ruimte krijgen om verdiepend te oefenen in burgerschapscompetenties. Voor dit vak wordt er vertrokken van de leerlijn actief burgerschap, het eerste wetenschappelijk ontworpen curriculum in Vlaanderen. In deze inclusieve leerlijn kan je de competenties terugvinden om leerlingen doelgericht te trainen in actief burgerschap van de eerste tot de derde graad. Het vak is zo vormgegeven dat het activerend lesgeven naar het volgende niveau wordt gebracht; actief burgerschap in het GO! vereist een expliciet emancipatorische vakdidactiek. Op deze wijze biedt de leerlijn actief burgerschap (LLAB) ook de kans aan scholen om burgerschap op professionele wijze vakoverstijgend of vakdoorbrekend toe te passen.

Wil je meteen aan de slag om dit op je school te realiseren of wil je meer te weten komen over onze burgerschapsinitiatieven geef dan een seintje via leerlijnburgerschap@g-o.be of bekijk onze eerste publicatie in Vlaanderen over professionele burgerschapswerking en vakdidactiek actief burgerschap in Groeien in Actief Burgerschap. Samen Leren Samenleven. Enkele sjablonen en werkmaterialen uit het boek vind je hier.

GO! Burgerschapsbooster

Essentieel voor burgerschapsvorming is, starten vanuit je beginsituatie. Om je schoolwerking hierin te ondersteunen heeft het GO! de Burgerschapsbooster gelanceerd, die recentelijk als Europese good practice benoemd werd! De Burgerschapsbooster is een online bevraging voor leerlingen van de derde graad basisonderwijs, alle graden en onderwijsvormen van het (buitengewoon) secundair onderwijs en het deeltijds kunstonderwijs. De booster peilt aan de hand van een reeks stellingen bij leerlingen naar hun opvattingen en gedragingen m.b.t. burgerschap en vormt een gebruiksvriendelijke beginsituatieanalyse van burgerschap op je school of in je klassen. Scholen die deelnemen, ontvangen een persoonlijk feedbackrapport. Op basis hiervan kunnen ze een vervolgtraject kunnen kiezen om bepaalde componenten die in die bevraging aan bod komen te versterken, zoals actief burgerschap, engagement, democratie op school en duurzaamheid.

Momenteel werkt het GO! ook aan een burgerschapsbooster voor teams. Wil je je schoolorganisatie omvormen tot een democratische cultuur waarin alle personeelsleden vanuit hun talenten maximaal kunnen participeren? Hou dan zeker deze pagina in het oog voor updates.

Actief burgerschap in het basisonderwijs

Elke basisschool heeft de opdracht om kinderen op te voeden tot actieve burgers. Deze opdracht vloeit niet enkel voort uit het PPGO! maar ook uit de eindtermen Mens en Maatschappij en de leergebiedoverschrijdende eindtermen Sociale vaardigheden. Deze eindtermen worden in het leerplan Wereldoriëntatie (domein Mens en Maatschappij) geconcretiseerd en in een leerlijn gegoten.
Om scholen te helpen bij het realiseren van dit leerplanonderdeel ‘burgerschapsvorming’ ontwikkelde de Pedagogische Begeleidingsdienst een ‘M&M Toolkit Burgerschap’.

In de ‘M&M Toolkit Burgerschap’ vind je volgende onderdelen:

  • Concrete lessuggesties en tips voor aanpak in de klas
  • Een kijkwijzer klasniveau en schoolniveau
  • De GO! visietekst over actief burgerschap
  • De leerplandoelen WO, domein ‘Mens en maatschappij’
  • Een concordantielijst voor scholen die de Burgerschapsbooster afnemen en nadien rond één of meerdere thema’s concreet aan de slag willen
  • Suggesties (stappenplan) om met de materialen van de Toolkit aan de slag te gaan

Professionalisering

Via Smartschool bieden we een virtuele klas 'Actief burgerschap' aan. Daarin wordt o.a. de ondersteuning van het GO! en andere partners kenbaar gemaakt.

Voor de secundaire scholen bieden we een opleidingspakket en een lerend netwerk aan.

Blader door de tijdslijn